Και μετά περνάει ένα αυτοκίνητο και την πατάει στη μέση του δρόμου…
Και ο πρόσκοπος ξαναγυρίζει να περάσει μια άλλη απρόθυμη γριούλα απέναντι…
Και όταν τελικά κάποια γριούλα τράβηξε το μαχαίρι για να μπορέσει να μείνει στο δικό της πεζοδρόμιο, ο πρόσκοπος τράβηξε πιστόλι και – βέβαια την πέρασε απέναντι.
Ε, λοιπόν, πού βλέπετε το αστείο;
Όλη η ανθρώπινη ιστορία είναι μια σειρά από κοινωνίες που κάποιος καλοπροαίρετος «πρόσκοπος» τις περνάει απέναντι για να τις σώσει.
Ένα από τα προβλήματα με μας τους ανθρώπους –ή όσους τελοσπάντων από μας είναι άνθρωποι– είναι ότι πάντοτε είχαμε ένα υποχρεωτικό δρόμο για την Ουτοπία, ένα μονόδρομο για τον παράδεισο… Όλοι μας είμαστε αναγκασμένοι να υποκύπτουμε σε κάποιον καλοπροαίρετο «πρόσκοπο» που πιστεύει ότι απέναντι είναι καλύτερα για μας.
Και το χειρότερο εδώ δεν είναι ότι μας περνούν σώνει και καλά απέναντι –ίσως μερικοί να θέλαμε και να πάμε εκεί– άλλα αυτό το ίδιο το γεγονός ότι μας περνούν. Μας πρερνούν,δεν περνάμε. Σαν τα γαλόπουλα, τόσο που ακόμη και το καλάμι έγινε περιττό.
Δηλαδή, γλου-γλου..
Και σαν καθωσπρέπει γαλόπουλα ακολουθήσαμε ένα και μοναδικό δρόμο. Ένα δρόμο που στη διάρκεια της ιστορίας είχε διάφορα ονόματα, αλλά σήμερα λέγεται Οδός της Επιστήμης, της Τεχνολογίας και της Προόδου.
Αναρωτηθήκατε ποτέ μήπως ο Δρόμος Επιστήμης, της Τεχνολογίας και της Προόδου δεν είναι ο μοναδικός; Μήπως είναι απλώς ένας από τους πιθανούς δρόμους που μπορούσε να έχει ακολουθήσει η ανθρωπότητα; Μήπως υπήρχαν ή υπάρχουν και άλλοι, εναλλακτικοί δρόμοι.
(…)
Είναι γνωστή η έκφραση «δίχως την επιστήμη και την τεχνολογία θα ζούσαμε ακόμη στις σπηλιές». Σύμφωνοι, αλλά είναι στιγμές που η ιδέα του να ζεις σε μια σπηλιά μου φαίνεται περισσότερο ελκυστική από το να ζεις σ’ ένα διαμέρισμα πολυκατοικίας.
Υπερβολή; Ναι, ίσως είναι υπερβολή. Είναι η υπερβολή της αγανάκτησης, αλλά το γεγονός ότι συχνά καταφεύγουμε σε τέτοιες υπερβολές δείχνει ότι το πρόβλημα υπάρχει. Και, εξάλλου, με την υπερβολή πετυχαίνει κανείς μια ισορροπία και μια εκτόνωση.
Εντάξει, συμφωνώ ότι η απάντηση δεν βρίσκεται σε καμιά επιστροφή στον πρωτογονισμό και ότι στην πραγματικότητα δεν είχε στ’ αλήθεια τίποτα το ελκυστικό εκείνη η περιβόητη σπηλιά (εκτός κι αν είσαστε νυχτερίδα, πράγμα διόλου απίθανο με τους περίεργους αναγνώστες που με διαβάζουν). Αλλά από την άλλη μεριά, δε βλέπω καμιά απάντηση ούτε στην τεχνολογία. Το γεγονός ότι γράφω με υπολογιστή, όχι μόνο δε διαψεύδει αυτή την άποψη, αλλ’ απεναντίας δείχνει ότι η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει σαν εθιστικό ναρκωτικό. Είμαι –είμαστε– πρεζάκηδες της τεχνολογίας. Και ίσως να ήταν καλύτερο να είμαστε νυχτερίδες στη σπηλιά (σαν εκείνους τους αναγνώστες, που λέγαμε).
Είναι γεγονός ότι η τεχνολογία κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη –αλλά αυτό είναι καλό ή κακό; Και η ζωή ενός αθλητή θα γινόταν πιο εύκολη αν καταργούσαμε την προπόνηση, όπως και η ζωή ενός μαθητή αν καταργούσαμε τις σπουδές. Τότε; Μήπως θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι η τεχνολογία είναι κάτι κακό;
Ειλικρινά ούτε και γι’ αυτό είμαι σίγουρος. Όποια απάντηση κι αν δώσω μου φαίνεται ότι είναι λάθος –και πρέπει να είναι λάθος. Όλες οι απλές λύσεις είναι ύποπτες. Όποιος έχει μια απλή λύση για το καθετί θα πρέπει να είναι ή απατεώνας ή τρελός ή πολιτικός ή όλα τα προηγούμενα μαζί. (Στις αληθινά τραγικές περιπτώσεις, μπορεί να είναι και συγγραφέας).
(…)
Αλλά, αν δεν υπάρχουν απλές λύσεις, τότε…;
Τότε… Κοιτάξτε, αν είχα μιαν απλή απάντηση θα ήταν μια ακόμη απλή λύση. Ή, αν το θέλετε αλλιώς, υπάρχουν απλές λύσεις στο καθετί, αλλά η εφαρμογή τους είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Όπως θα υπήρχαν και απλές απαντήσεις, φτάνει να ανακάλυπτε κανείς έστω κι ένα απλό ερώτημα. Αλλά μη σας απασχολεί σε τι διαφέρουν αυτά μεταξύ τους· έτσι κι αλλιώς καταλήγουν στο ίδιο αδιέξοδο.
Εκεί που τα πράγματα είναι κάπως πιο απλά (αν και όχι πολύ πιο απλά) είναι στις αρνητικές απαντήσεις. Γι’ αυτό και η δουλειά του κριτικού είναι η πιο εύκολη απ’ όλες, είτε έχει δίκιο είτε δεν έχει. Γι’ αυτό και γω τρελαίνομαι να κάνω κριτική στο καθετί. Σκεφτείτε ότι κάθε πρωί που βλέπω τη φάτσα μου στον καθρέφτη, με χαιρετώ λέγοντας: «Γεια σου, ζωντόβολο». Και το ζωντόβολο λέει: «Κι εσύ, έξυπνε, τι παραπάνω κάνεις;»
Εκεί είναι το πρόβλημα! Έχουμε και οι δύο δίκιο!
Έτσι, αν το ζωντόβολο ακολουθεί τον ένα δρόμο, τι κάνει ο έξυπνος; Μα, βέβαια, ακολουθεί κάποιον άλλο δρόμο. Το δύσκολο είναι ν’ αποφασίσω ποιος είναι το ζωντόβολο και ποιος ο έξυπνος.
Αλλά έχει τόση σημασία; Μήπως η προσπάθεια να εντοπίσουμε το σωστό δρόμο έχει σημασία; Μήπως το μόνο σπουδαιότερο που έχει σημασία είναι να υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής;
Α χα! Είδατε πόσο πονηρά το έφερα στο παλιό άλυτο πρόβλημα της φιλοσοφίας –στο αν υπάρχει ή όχι ελεύθερη βούληση και συνεπώς αληθινή επιλογή; Αυτό θα το έκανε ο έξυπνος εαυτός μου. Αλλά το ζωντόβολο μέσα μου ρωτά: «Μα αφού το πρόβλημα είναι άλυτο;»
Και ο έξυπνος απαντά: «Το αν υπάρχει ελευθερία επιλογής ή όχι είναι ένα άλυτο πρόβλημα μονάχα για τον άνθρωπο, όχι για τους θεούς.»
«Τότε;» ρωτά το ζωντόβολο;
«Τότε – τότε γίνε θεός, ζωντόβολο! Γίνε θεός και κάνε την επιλογή σου. Η ίδια η πράξη της επιλογής μπορεί να σε κάνει θεό.»
Αλλά ποιο ζωντόβολο έχει το θάρρος της επιλογής;
ΠΗΓΗ
Σχολιάστε :